Wat is autonome neuropathie bij diabetes?

Patiënten met diabetes kunnen lastig te behandelen symptomen en klachten ontwikkelen, die als oorzaak de autonome neuropathie hebben.

Diabetische Autonome Neuropathie (DAN)

Autonome neuropathie bij diabetes is een complicatie die vervelende effecten heeft. Autonome neuropathie is een zenuwbeschadiging van zenuwen behorend tot het autonoom zenuwstelsel.

Het woord autonoom suggereert een onafhankelijkheid van het zenuwstelsel, vergeleken met het somatische of willekeurige zenuwstelsel. 

De zenuwen van het autonoom zenuwstelsel gaan vooral naar de interne organen, en bestaan uit gevoelszenuwen en motorische zenuwen.

Autonome neuropathie komt het meeste voor bij diabetes.[1] Afhankelijk van welke zenuwen zijn aangedaan kunnen de symptomen zijn:

• duizeligheid, flauwvallen,
• lage bloeddruk, gewichtsverlies,
• veel of weinig zweten,
• diarree of verstoppingen,
• misselijkheid en braken,
• impotentie, buikpijn, of pijn in/op de borst en
• hartritme stoornissen.

DAN is een systeemziekte

De diabetische autonome neuropathie (DAN) wordt vaak door artsen niet goed (h)erkend: het komt echter vaker voor dan we denken en kan hele nare gevolgen hebben.[2]

DAN kan het gehele autonome zenuwstelsel aantasten. Omdat de verschillende soorten zenuwen aangedaan zijn (de zogenaamde vasomotorische, visceromotorische en sensorische vezels naar verschillende interne organen). Het is eigenlijk een systeemziekte waarbij meerdere orgaansystemen aangetast worden. De aandoening ontstaat al vrij frequent in het beginstadium van diabetes.

Het komt vaker voor dan we denken

• Hartproblemen 50%, blaasfunctiestoornissen 60%, erectiestoornissen 50%, darmklachten: 40-60%.
• Aandoeningen per orgaansysteem zijn: [3]
  • Hart: [4] snelle hartslag in rust, moeite bij inspanning, lage bloeddruk en dreigend hartinfarct (rusttachycardie, inspanningsintolerantie, orthostatische hypotensie, stille myocardischemie), de QT interval op het ECG kan verlengd zijn.[5]
  • Darmen: [6] slikklachten, verlammingen van de maag,[7] obstipatie, diarree, incontinentie voor ontlasting.
  • Uro-genitale stelsel: blaasfunctiestoornissen, erectiestoornissen, en verminderde vaginale vochtigheid.
• Zweet/huid systeem: niet zweten, warmte-intoleranie, transpireren bij eten, droge huid.
• Verder kan de patiënt ongevoelig worden voor tekenen van hypoglycemie!

Slecht ingestelde diabetes is de belangrijkste oorzaak van diabetische autonome neuropathie! Vroege diagnose is belangrijk.[8]

De diagnose vindt plaats op basis van de zogenaamde Valsalva manoeuvre, waarbij men bij de DAN afwijkingen kan vinden. Dit is minder frequentie in variatie van het hart, lager dan normale bloeddrukdaling en langzamer herstel van de bloeddruk.

Behandeling autonome neuropathie

De behandeling is vooral gericht op het voorkomen van DAN: de diabetespatiënt dient goed ingesteld te zijn. Aanwezige hart- en vaataandoeningen dienen goed behandeld te worden. Een zogenaamde β-blokker kan bij een snelle hartslag voorgeschreven worden. Leefregels zijn van belang: dieet en beweging, maar voorzichtig met inspanningen bij DAN!

Autonome neuropathie en supplementen

Dr Ziegler en collega’s publiceerde de resultaten van een studie:

• Effects of treatment with the antioxidant alpha-lipoic acid on cardiac autonomic neuropathy in NIDDM patients. A 4-month randomized controlled multicenter trial (DEKAN Study). Deutsche Kardiale Autonome Neuropathie.

De studie werd verricht door Ziegler D., Schatz H, Conrad F., Gries FA, Ulrich H, Reichel G van het Diabetes-Forschungsinstitut van de Heinrich-Heine-Universitat, Dusseldorf. De studie was placebo-gecontroleerd en er werd getoetst of 800 mg Alfa Liponzuur effecten had bij diabetes patiënten die tekenen hadden van een autonome neuropathie:

• a randomized, double-blind placebo-controlled multicenter trial (Deutsche Kardiale Autonome Neuropathie [DEKAN] Study), NIDDM patients with reduced HRV were randomly assigned to treatment with daily oral dose of 800 mg ALA (n = 39) or placebo (n = 34) for 4 months.

De resultaten waren niet heel duidelijk, omdat de studie klein was en er 17 patiënten uitvielen. De conclusie was dat dit supplement mogelijk positief kan werken:

• These findings suggest that treatment with ALA using a well-tolerated oral dose of 800 mg/day for 4 months may slightly improve CAN in NIDDM patients.

Maar het is duidelijk geen blast effect!

Behandeling voor panautonome neuropathie

Meestal zijn bij de panautonome neuropathie vooral de afferente postganglionaire zenuwbanen aangetast. Zo luidt de samenvatting in het NtvG uit dat jaar. En vervolgens wordt gesteld:

• De prognose is matig, doordat de patiënten zeer invaliderende klachten blijven houden met betrekking tot orthostatische hypotensie. Smit et al. beschrijven een patiënte met een zeer ernstige vorm van dit ziektebeeld. Zij herstelde echter volledig nadat zij was behandeld met hoge doseringen intraveneus toegediend immunoglobuline.[9]

De ziekte is zo zeldzaam, dat goede studies met veel patiënten zeer lastig op te zetten zijn. 

Versie oktober 2009; en Drs. David Kopsky, arts, jan 2014,
‘Wat is autonome neuropathie bij diabetes?’

Bekijk hier video’s van onze patiënten met diabetes.

Ernstige pijn bij diabetes type 1

Diabetes en het nut van groene thee
Actovegin bij diabetische neuropathie?
Dunne Vezel Neuropathie (DVN) bij diabetes